ایدز (HIV )و تخریب سیستم ایمنی بدن
سندرم نقص ایمنی اکتسابی (acquired immune deficiency syndrome) یا همان بیماری ایدز (AIDS) باعث آسیب شدید سیستم ایمنی بدن می گردد. سازمان بهداشت جهانی تخمین زده که بیشتر از ۲۵ میلیون نفر در سراسر جهان، در اثر این بیماری فوت کرده اند.
علت بیماری ایدز
ویروس نقص ایمنی اکتسابی به نام HIV، باعث بیماری ایدز می گردد. این ویروس به سیستم ایمنی بدن حمله می کرده و بدن را در معرض ابتلا به عفونت های خطرناک و سرطان ها قرار می دهد. معمولا میکروب ها و ویروس های شایع در بدن افرادی که سیستم ایمنی سالمی دارند، هیچ بیماری جدی را ایجاد نمی کنند، اما همین میکروب ها در افراد مبتلا به اچ ای وی می تواند موجب بیماری های کشنده گردد.
راه انتقال ویروس اچ ای وی
ویروس اچ آی وی در بزاق دهان، اشک، مایع نخاع، خون، مایع منی، مایع واژینال، مایعات دور قلب و شیرمادر یافت می شود. ولی فقط خون، مایع منی، مایع واژینال و شیر مادر این بیماری را به دیگران انتقال می دهد.
برخی روش های انتقال ویروس اچ آی وی شامل تزریق خون آلوده (اهدای خون)، استفاده از سرنگ آلوده، تلقیح مصنوعی با منی آلوده و پیوند اعضای آلوده است
مراحل بیماری ایدز
دوره ها و مراحل رشد بیماری – دوره پنهان ایدز
یکی از اولین راه های شناخت یک بیماری، شناخت علایم، دوره‌ها و مراحل مختلف سیر آن بیماری است. با این شناسایی می توان از گسترش و توسعه‌ی بیماری در مراحل اولیه جلوگیری کرد. علایم ابتلا به بیماری ایدز بسیار پیچیده است و دارای دوره‌ها و مراحل چندی است که البته همه‌ی آنها در تمامی افراد مبتلا مشاهده نمی‌شود. این دوره ها و مراحل عبارتند از:
دوره‌ی پنهان ایدز
از هنگام ورود اچ آی وی به بدن فرد مدت زمان کمی (چند روز) طول می‌کشد تا آن شخص بتواند ویروس را به دیگران انتقال دهد . حدود ۳-۱ ماه طول می‌کشد تا تست بیمار (بسته به نوع تست) مثبت شود و بتوان وی را به وسیله‌ی آزمایش‌ها شناخت. در این زمان فرد هنوز علایم بیماری را پیدا نکرده است و ظاهری کاملاً سالم و عادی دارد. هنگامی که ویروس وارد بدن می‌شود تا زمانی که بتوان وی را از نظر آزمایشگاهی تشخیص داد به دوره‌ی پنجره (window period) معروف است.
در این دوره اگر فرد تست شود منفی خواهد بود؛ ولی در صورت داشتن روابط جنسی محافظت نشده یا تزریق مشترک و… می‌تواند ویروس را انتقال دهد . بنابراین حتی اگر شخص به تازگی آزمایش شده و آزمایش وی را منفی نشان دهد نمی‌توان مطمئن بود که او بیمار نباشد و حتماً باید احتیاط لازم را در ارتباط با او رعایت کرد. از لحظه ای که ویروس وارد بدن فرد می شود ۲ تا ۱۵ سال طول می‌کشد تا بتوان وی را با معاینات بالینی تشخیص داد. در بیشتر موارد شروع بیماری با یک ناخوشی شبیه به آنفلوانزا است.
با کاهش قدرت سیستم دفاعی، بدن به مرور آماده‌ی ابتلا به عفونت های فرصت طلب و بیماری‌هایی می‌شود که به طور معمول نادر است. بیماری‌های عفونی نادر، اسهال های شدید و مزمن، تب طولانی، کاهش وزن، بیماری‌های پوستی، مغزی و شخصیتی از علایم ایجاد بیماری ایدز است. علایمی که شخص مبتلا دارد عبارتند از: بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن، سینه و پهلو، ابتلا به سل و لاغری شدید، عفونت قارچی دهان (برفک)، اسهال طولانی.
قابل توجه است این علایم اختصاصی نیست و ممکن است در بیماری‌های دیگر نیز وجود داشته باشد. در صورت وجود علایم، فرد باید به پزشک مراجعه نماید تا بیماری به درستی تشخیص داده شود. از موارد فوق می‌توان نتیجه گرفت که در این مدت طولانی ظاهر فرد ممکن است سالم باشد ولی در واقع مبتلا به اچ آی وی است و می‌تواند بیماری را انتقال دهد .
درمان ضد ویروسی عموما می‌تواند دوره‌ی پنهان بیماری را طولانی تر کند. بدین معنی که فرد آلوده در صورتی که مورددرمان ضد ویروسی قرار گیرد، علایم بیماری دیرتر ظاهر می گردد و ممکن است بتواند زندگی طولانی تر و طبیعی داشته باشد. نیمی از افراد آلوده به ویروس اچ آی وی که درمان ضد ویروسی نگیرند بعد از ۱۰ سال محکوم به مرگ می باشند. وقتی علایم بیماری شروع شود ۵-۳ سال طول می‌کشد تا مرگ اتفاق افتد. قابل توجه است که درمان دارویی با کاهش تعداد ویروس‌ها، خطر انتقال ویروس را نیز کاهش می‌دهد.
افراد در معرض خطر ایدز
– افرادی که از سوزن آلوده برای تزریق داروهایی (مثل پنی سیلین) یا آزمایش خون استفاده می کنند.
– نوزادانی که به صورت طبیعی از مادران مبتلا به اچ ای وی ایدز متولد می شوند.
– روابط جنسی محافظت نشده با فردی که ایدز دارد.
– افرادی که خون آلوده به ویروس ایدز دریافت کنند (مثلا در اهدای خون).
– افراد معتادی که از سرنگهای آلوده به ویروس ایدز برای تزریق مواد مخدر استفاده می کنند.
علائم ایدز
افراد مبتلا به اچ ای وی ممکن است برای مدت ۱۰ سال و یا بیشتر هیچ علامتی را نشان ندهند، اما در همان مدتی که بدون علامت هستند، می توانند به راحتی عفونت HIV را انتقال دهند.
اگر عفونت اچ آی وی تشخیص داده نشود و درمان نگردد، سیستم ایمنی بدن را به تدریج ضعیف می کند و بیماری ایدز گسترش می یابد.
شایع ترین علائم عبارتند از:
– لرز
– تب
– تعریق ( به خصوص در شب)
– ورم غدد لنفاوی
– ضعف
– زخم دهان و مری
– برفک دهان
– بزرگ شدن کبد و طحال
– تهوع و استفراغ
– بثورات پوستی
– سردرد
– برخی بیماران هم ۲ تا ۴ هفته بعد از ابتلا دارای علائمی شبیه آنفلوانزا می باشند، مثل تب، گلودرد و ورم غدد لنفاوی.
علائم عصبی ایدز
علائم عصبی ممکن است بوسیله ویروس ایجاد نشده باشند و به علت التهاب در بدن رخ داده باشد . این التهاب می تواند نخاع و مغز را تخریب کرده و از عملکرد صحیح سلول های عصبی جلوگیری نماید.
علائم عصبی HIV شامل موارد زیر است:
– فراموشی ناگهانی و گیج شدن
– احساس ضعف
– تغییرات رفتاری
– تغییراتی در بینایی
– تشنج و بیهوشی
– بی حسی دست و پا
– مشکل بلعیدن غذا
– عدم تعادل بدن و اختلال در راه رفتن
– سردرد
– مشکلات روانی مثل افسردگی و اضطراب
عوارض عصبی
ایدز می تواند باعث ایجاد مشکلات متعددی در سیستم عصبی شود:
– زوال عقل
– لنفوم
– سیفلیس عصبی
– مننژیت
– انسفالوپاتی
– نوروپاتی
– مشکلات روحی روانی
درمان بیماری
درمان قطعی برای بیماری ایدز وجود ندارد. اما روش هایی برای کاهش علائم و بهبود زندگی فرد بیمار مبتلا وجود دارند.داروهای ضد ویروسی، ویروس HIV را سرکوب می کنند.مخلوطی از داروهای ضد ویروسی که به نام HAART خوانده می شوند، تعداد عفونت HIV را در خون کاهش می دهد.
برخی از عوارض جانبی داروهای HAART عبارتند از:
– تجمع چربی در پشت و شکم
– ضعف عمومی
– سردرد
– تهوع
– هنگامی که برای مدت طولانی از این داروها استفاده شود، میزان بیماری های قلبی، مقدار کلسترول و قند در خون زیاد می شود.
کنترل بیماری ایدز
– استفاده از رژیم غذایی سالم
– نگهداری وزن طبیعی
– ورزش کردن
– رابطه جنسی سالم داشتن
– داروها را به طور منظم مصرف کردن
اما تفاوت بین اچ آی وی مثبت و ایدز به این ترتیب می باشد که فردی که اچ آی وی مثبت هست لزوما مبتلا به ایدز نمی باشد در واقعه ایدز مرحله پیشرفته و نهایی مبتلایان به اچ آی وی است که تحت هیچ درمان دارویی قرار نگرفته اند.