علائم بیماریهای مرتبط با ایدز
عفونت اچ‌آی‌وی (HIV) و شکل شدیدتر و ناگهانی آن، یعنی ایدز، باعث نقص سیستم ایمنی بدن می‌شود.
این موضوع عموما باعث بروز عفونت‌های فرصت طلب یا عفونت‌های شدیدتر و گسترده‌تر از حد معمول می‌شود که پوست را نیز درگیر خود می‌کنند. در کودکان مبتلا به ایدز، کم بودن تعداد سلول‌های سی‌دی باعث بثورات پوستی عفونی می گردد، در حالی که بالا بودن تعداد سلول‌های سی‌دی در به وجود آمدن بیماریهای مرتبط با واکنش‌های ازدیاد حساسیت نقش عمده دارد. با توجه به این مطالب، اطلاع از عوارض پوستی ایدز به درک وضعیت سیستم ایمنی بیمار مبتلا کمک می‌کند.
بیماریهای پوستی مرتبط با ایدز و علائم آن
سارکوم کاپوزی
سارکوم کاپوزی، اولین سرطانی بود که مرتبط با بیمار ایدز شناخته شد. این بیماری، که در ابتدا به شکل لکه‌های صورتی بروز می کند و در ادامه منتشر و قابل لمس می‌شود، دارای سه مرحله پَچ، پلاک و ندول است. در این بیماری درگیری مخاطی بسیار شایع است اما بیماریهای احشایی شایع نبوده (حدود ۱۰% از بیماران در زمان تشخیص به آن‌ها دچار هستند) و در صورت نبود علائم مربوطه به بررسی برای وجود چنین بیماری‌هایی نیاز نمی باشد .
پیشروی بالینی بیماری در بیماران مبتلا به ایدز تهاجمی‌تر از مبتلایان به سارکومِ بدون مشکل سرکوب سیستم ایمنی می باشد. کشف روش درمان ضدرتروویروس، پیش‌بینی روند بیماری (ایدز) از طریق سارکوم کاپوزی را پیچیده کرده است اما گمان می‌رود ابتلا به سارکوم کاپوزی، به عنوان اولین بیماری معرف ایدز، به همراه افزایش تعداد سلول‌های سی‌دی۴ باعث بهبود پیش‌بینی روند بیماری می گردد؛ این در حالی است که در افراد بالای ۵۰ سال مبتلا به سارکوم کاپوزی به خوبی نمی‌تواند روند بیماری را پیش‌بینی کند.
سایر بدخیمی‌ها
ایدز احتمال بروز بدخیمی‌های مختلف، مانند لنفوم سیستم اعصاب مرکزی (CNS)، لنفوم غیرهوچکین تمایز نیافته، ﺳﺮﻃﺎن ﺳﻠﻮل ﺳﻨﮓﻓﺮﺷﯽ، سرطان مقعد و تومورهای بدخیم پوستی را افزایش می‌دهد. با افزایش استفاده از درمان ضدرتروویروس، میزان بروز سرطان‌های معرف ایدز (سارکوم کاپوزی، لنفوم غیرهوچکین و سرطان گردن رحم) که ارتباط بسیار زیادی با سرکوب سیستم ایمنی دارند کمترش می شود. البته، در کل احتمال بروز سرطان در این بیماران همچنان بیش از سایر افراد می باشد . بروز برخی از این سرطان‌‌ها با ویروس‌هایی مانند ویروس اپشتین بار و ویروس پاپیلوم انسانی در ارتباط می باشد .
لنفوم غیرهوچکین سلول B می‌تواند باعث ندول‌های پوستی نیز شود.
ایدز باعث کارسینوم مقعد و نئوپلازی درون‌پوششی گردن رحم نیز می‌شود. در این حالت آن‌ها پیشرونده‌تر و تهاجمی‌ترند.
افزایش کارسینوم سلول اسکواموس لایه مخاطی مقعد گزارش شده است، خصوصاً در مردان همجنسگرای جوان مبتلا به ایدز.
گاهی اوقات در مبتلایان به ایدز کارسینوم سلول اسکواموس چندگانه یا داخل دهانی، بیماری بون و کارسینوم سلول بازال منتشر (BCC) هم مشاهده گردیده. معمولاً کارسینوم سلول بازال در بدن پخش نمی‌شود. البته، بروز ناگهانی کارسینوم سلول بازال نیز گزارش شده، که در آن به دنبال ظهور یک ضایعه در بیماران مبتلا به ایدز، چند مورد کارسینوم سلول بازال بروز می‌کند.
ملانوم بدخیم در مبتلایان به ایدز عموما تهاجمی‌تر است.
کودکان مبتلا به ایدز بیشتر در خطر لیومیوسارکوم قرار می گیرند. هرچند این مورد عموما کم پیش می‌آید اما تحقیقی که در آمریکا انجام شده نشان داده که این بیماری به دومین بیماری بدخیم شایع در میان کودکان مبتلا به ایدز یا سایر بیماریهای نقص سیستم ایمنی تبدیل گردیده است.
عفونت‌های ویروسی
انواع مختلف ویروس‌های هرپس برای مبتلایان به ایدز عموما مشکل‌ساز می‌شوند. آن‌ها می‌توانند به شکل زخم‌های هرپسی دورِ دهانی و دور مقعدی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس، زوستر درماتومی عود کننده معمولی ناشی از ویروس زوستر هرپس و عفونت منتشر ویروس سیتومگالو بروز می کنند.
هرپس سیمپلکس عود کننده دهانی و تناسلی- مقعدی در بیماران مبتلا به ایدز شایع بوده و منجر به زخم‌های مزمن می‌شوند. در کودکان، ورم دهان ناشی از هرپس سیمپلکس شایع‌تر از ویروس وارسیلا زوستر بوده و می‌تواند باعث زخم‌های مزمن و حاد شود.
عفونت حاد و منتشر ویروس وارسیلا زوستر با تظاهرات غیرمعمول غالبا رخ می‌دهد. این تظاهرات عبارتند از پاپول‌های هیپرکراتوتیک، فولیکولیت، ضایعات زگیلی، زخم‌های مزمن، ضایعات آکتیمای منتشر و عفونت وارسیلا- زوستر مزمن شبیه به کارسینوم سلول بازال. هرچند که وارسیلا در اکثر کودکان مبتلا به ایدز مشکلات کمی ایجاد می‌کنند، اما گاهی می‌تواند باعث آبله مرغان شدید و ناگهانی، پولمونیت، هپاتیت و التهاب مغز نیز شود.
ویروس اپشتین بار در بروز لکوپلاکی مویی دهان نقش شایعی دارد. این ویروس باعث ایجاد پاپول‌های سفید رشته‌ای در کناره‌های زبان می‌شود، که هرچند عامل پیش‌سرطانی نیست اما می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه سرکوب پیشرونده سیستم ایمنی باشد. امکان دارد پلاک‌های سفید با کاندیدیاز دهانی، لیکن پلان و زبان جغرافیایی اشتباه گرفته شود.
ویروس سیتومگالو باعث زخم‌های مزمنی در ناحیه عجان می‌شود. از طریق عملکرد این ویروس نمی‌شود روند پیشرفت ایدز را به خوبی پیش‌بینی کرد.
روی مخاط دهان، صورت، ناحیه عجان و دستگاه تناسلی زنان زگیل‌های مقاوم یا منتشر بروز می‌کند. درمان ضایعات ناحیه عجان و گردن رحم بسیار دشوار است. HPV-66 (ویروس پاپیلوم انسانی) باعث بروز زگیل‌های بزرگی در کف پا می‌شود.
ویروس مولوسکوم کانتوژیوزوم باعث تولید پاپول‌های کوچکی با یک فرورفتگی کوچک در مرکز می‌شود. در ایدز، ضایعات ناشی از این ویروس پراکنده و نامعمول هستند. این ضایعات در نواحی غیرمعمول (مثل صورت، گردن و بالای سر) و با اندازه‌ها و اشکال غیرمعمولی مثل، مولوسکوم غول پیکر، اندوفیت، مجزا، توده شده و ملتهب ظاهر می شود.
عفونت‌های قارچی
این عفونت‌ها می‌توانند سطحی یا عمقی باشند.
کاندیدیاز مقاوم و عود کننده در میان مبتلایان به ایدز شیوع زیادی دارد . در آمریکا، کاندیدیاز واژن شایع‌ترین عارضه ناشی از ایدز در زنان مبتلا به اچ ای وی است.
در بزرگسالان، درماتوفیتوز گسترده یا کچلی سر، که عموماً ناشی از تریکوفیتون روبروم است، می‌تواند نشانه آلودگی به ویروس اچ آی وی باشد.
پتریازیس ورسیکالر نیز می‌تواند به شکل مداوم و عود کننده ظاهر شود.
عفونت‌های قارچی عمقی مانند کوکسیدیومایکوزیس هم می‌توانند باعث ایجاد ضایعاتی روی پوست بدن شوند.
عفونت‌های باکتریایی
ایمپتیگو و فولیکولیت، خصوصاً در کودکان، به شکل مداوم و عود کننده بروز می‌کنند. ممکن است ژنژیویت، استوماتیت قانقرایایی، آبسه و کورک منتشر بروز کند.
سل در مبتلایان به ایدز عموما شایع‌تر است. سل، در بسیاری از این بیماران از نوع ارزنی است که بر پوست تأثیر می‌گذارد. عفونت مایکوباکتریوم تنها عامل سل نبوده بلکه، در نواحی بومی خود، می‌تواند باعث جذام شود، که گاهی به شکل لپروماتوز بروز می‌کند زیرا جذام مرتبط با سل باعث واکنش سیستم ایمنی بدن می‌شود.
آنژیوماتوز باسیلی، که ناشی از بارتونلا هنسله و در موارد نادری ناشی از بارتونلا کوینتانا است، معمولاً ندول‌ها و پاپول‌های قرمزی تولید می‌کند.
عفونت‌های ناشی از گونه‌های غیرمعمولی از مایکوباکتریوم مثل مایکوباکتریوم آویوم نیز رخ می‌دهد.
سفلیس هنوز از بین نرفته و در همجنسگرایان یا دو جنسی‌ها یا مصرف کنندگان مواد مخدر غیرمجاز بیشتر بروز می‌کند. بسیاری از مبتلایان به سفلیس معمولا به ایدز نیز مبتلا هستند که این می‌تواند ناشی از بی‌بندوباری اخلاقی و سبک زندگی بیماران نیز باشد. زخم‌های مزمن سفلیس انتقال ایدز را در رابطه جنسی راحت‌تر می‌کنند. معمولاً بیماران مبتلا به سفلیس اولیه و ایدز در مقایسه با بیمارانی که ایدز ندارند زخم‌های مزمن بیشتری دارند. وجود ایدز باعث پیشرفت سریع سفلیس ثانویه و تبدیل آن به سفلیس نوع سوم می‌شود. تبدیل سرمی دچار تأخیر شده و تست‌های سرمی استاندارد برای سفلیس قابل اعتماد نخواهد بود.
آلودگی های انگلی
ویژگی‌های بارز گال غیرمعمول یا نروژی عبارتند از هیپرکراتوتیک گسترده، جوش‌های ماکولوپاپولر فلس مانند یا پلاک‌های پوسته‌دار. این عارضه هرچند که معمولاً در الکلی‌هایی که بهداشت را رعایت نمی‌کنند و احتمالاً دارای مشکلی در سیستم ایمنی هستند بروز می‌کند، اما در مبتلایان به ایدز نیز عموما قابل رویت است.
سایر بیماریهای پوستی
بسیاری از مبتلایان به ایدز دچار درماتیت سبورئیک و عارضه‌های شبیه به آن می‌شوند. این عارضه حتی می‌تواند یکی از نشانه‌های بارز بروز ایدز باشد. این عارضه پوستی با ضایعات التهابی و هیپرکراتوتیک گسترده‌ای همراه بوده و در بعضی بیماران به اریترودرمی نیز تبدیل می‌شود. این عارضه در مبتلایان به بیماری سیستم اعصاب مرکزی یا زوال عقل مرتبط با بیماری ایدز بیشتر رخ می دهد
پسوریازیس و آرتریت واکنشی سریع‌تر هستند. در برخی موارد، پسوریازیس موجود شدت یافته و با پوستول‌ها و پلاک‌های منتشر همراه می باشد.
ضایعات پوستی معمولِ پیتیریازیس روزه بروز می‌کنند.
ایکتیوز اکتسابی در پاها بروز می کند و در مراحل پیشرفته بیماری گسترش می‌یابد.
پاپول‌های کهیری یکی از شایع‌ترین بثورات جلدی ایدز می باشد. این‌ها پاپول‌های کوچک، خارش‌دار و قرمز یا به رنگ پوست هستند که روی صورت، گردن و قسمت بالایی تنه بروز می‌کنند. وجود این عارضه نشانه نیرومندی از وجود مرحله پیشرفته‌ای از سرکوب سیستم ایمنی است.
زخم‌های آفتوز می‌توانند شدید باشند.
پورپورای ترومبوسیتوپنیک، پیسی، طاسی منطقه‌ای، سندرم سیکا، پمفیگوئید و سایر بیماریهای تاولی خودایمنی همراه با ایدز قابل مشاهده است.که در صورت بروز این علائم باید برای درمان پیسی، ترومبوسیتوپنیک و دیگر موارد به پزشک مراجعه نمود.
بیماریهای آتوپیک دوباره فعال می‌شوند. اگزمای آتوپیک می‌تواند در کودکان شدید شود.
کهیر می‌تواند به صورت اولیه یا به عنوان یک مشکل پوستی ناشی از داروها نیز بروز کند. کهیر سرد نیز با ایدز ارتباط دارد.
بروز واسکولیت جلدی نیز گزارش شده.
حساسیت به نور عمدتا شدیدتر است. واکنش‌های دارویی لیکنوئید ناشی از نور آفتاب، خصوصاً در پوست‌های تیره، قابل مشاهده است.
مو و ناخن
– طاسی پراکنده یا طاسی منطقه‌ای می‌تواند به شکل التهابی و دائمی غالبا بروز کند.
– طاسی عمومی، بعد از درمان با ایندیناویر، که یک عامل ضدرتروویروس است، عموما بروز می‌کند.
– مژه‌ها بلند می شود و موهای سر نرم و صاف می‌شوند.
– خطوط بیو، تلوژن افلوویوم و زردی بستر ناخن همراه با هر بیماری مزمنی می تواند بروز کنند.
– زیدوودین می‌تواند باعث پیگمانتاسیون ملانین طولی، عرضی یا پرکنده ناخن‌ها شده اما پیگمانتاسیون ناخن در آن دسته از افراد مبتلا به ایدز که هرگز دارو دریافت نکرده‌اند نیز مشاهده می شود.
– اونیکومایکوزیس زیرناخنی ابتدایی در موارد بسیاری نشانه وجود بیماری ایدز است.
واکنش‌های دارویی
عموما حدود دو سوم بیماران درمان شده با کوتریموکسازول دچار بثورات دارویی موربیلیفرم می‌شوند. امروزه به ندرت پیش می‌آید که پزشکان این دارو را برای بیمار تجویز کنند، اما این دارو بهترین گزینه برای سینه پهلوی ناشی از پنوموسیستیس جیرووسی است که عفونت فرصت طلبی است که عموما در مبتلایان به ایدز دیده می‌شود. ممکن است بعد از توقف درمان، پاپول‌ها و ماکول‌های مایل به قرمز دائمی شوند.
گزارش شده، در مبتلایان به ایدز، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، فلوکونازول، کلیندامایسین و فنوباربیتال باعث نکرولیز اپیدرمال سمی می‌شود.
بثورات دارویی شایع‌ترین دلیل اریترودرم در مبتلایان به ایدز است.
مدیریت
از روش مدیریتی برای درمان عارضه‌های پوستی ناشی از ایدز و کنترل خود این بیماری استفاده می‌گردد. می‌بایست درمان، نسبت به حالت عادی طولانی‌تر بوده و تهاجمی‌تر باشد. درمان ایمونومدولاتورى برای درمان عفونت‌های ویروسی ناشی از ایدز بسیار مفید می باشد . ایمیکویمود برای درمان زگیل‌های تناسلی- مقعدی در مبتلایان به ایدز مفید بوده و به پیشگیری از تبدیل آن به سرطان مقعد کمک شایانی می‌کند. این دارو برای کنترل مولوسکوم کانتوژیوزوم (زگیل آبکی) نیز بسیار مفید است. گزینه‌های درمانی برای سارکوم کاپوزی عبارتند از درمان ضدرتروویروس، رادیوتراپی موضعی یا وینبلاستین داخل ضایعه‌ای برای بهبود علائم یا زیبایی ظاهر بیمار در مراحل اولیه، و شیمی‌درمانی برای مراحل پیشرفته بیماری.